Een dierentuin op de Heuvel

Wie in de 16^e eeuw over de Heuvel wandelde, kon daar zomaar oog in oog komen te staan met vossen, kraanvogels en zelfs leeuwen. Zwanen waren het grootst in aantal, maar van overlast sprak niemand. We hebben het hier dan ook niet over echte dieren, maar over oude herbergen.

Het steegje naast kledingzaak Pull & Bear dankt er zijn naam aan. De Zwaanstraat was ooit de toegangspoort van het naastgelegen hotel ‘De Gouden Zwaan’, lange tijd één van de chicste etablissementen in de stad. Het huidige steegje was precies breed genoeg voor een rijtuig, waarmee de gasten van en naar het station werden gebracht. Hier achterop prijkte een sierlijke ‘gouden’ zwaan en ook vanaf een gemetselde boog boven de gang keek een trotse zwaan trots uit over de Heuvel.

Hotel Hegeman
Het markante pand kent een roemrijke historie en had vele eigenaren en gebruikers met bekende namen. Burger King, Pilot en Hema, om er enkele te noemen. Daarvoor, van 1882 tot de jaren twintig van de 20^e eeuw, zwaaide de familie Hegeman hier de scepter. Deze naam was zo’n begrip in Tilburg dat het etablissement vooral bekend stond als ‘Hotel Hegeman’. En in de ruim 130 jaren dáárvoor was de familie Botermans hier de baas.

Zwanen
Het moet een drukke bedoening zijn geweest met al die zwanen op de Heuvel. De Tilburgse publicist Pierre van Beek wijdde er ooit een artikel aan en duidde en passant een aantal andere oeroude herbergen in het stadscentrum. Zo stond er op dezelfde locatie als De Gouden Zwaan al in 1577 een boerenherberg met de naam ‘De Swaen’. Schuin er tegenover, op de hoek met de Heuvelstraat, konden de dorstigen in 1565 terecht bij de herbergen ‘De één Swaen’ en zijn buurman ‘De drije Swaentjes’.

Hert of haard?
Op de locatie van Café Philip stond in 1573 een herberg met de naam ‘De Drie Coninghen’. Deze uitspanning wisselde blijkbaar regelmatig van eigenaar, want drie jaar later heette het hier ‘De Zwarte Leeuw’, weer twee jaar later ‘De Leeuw’, in 1583 de ‘Roode Leeuw’ en in 1662 luisterde de herberg naar de naam ‘De Ram’.

Vervolgens komen we in de 18^e en 19^e eeuw in de Heuvelstraat en op de Oude Markt ‘De drie Zwaantjes’, de ‘Gouden Zwaan’ en de ‘Gouden Leeuw’ tegen. En om de dierentuin compleet te maken vonden we op de hoek Heuvelstraat – Juliana van Stolbergstraat ooit herberg ‘De Vos en de Craen’, waarbij met die laatste een kraanvogel wordt bedoeld.

De oudste herberg op de Heuvel zou ‘In den Herdt’ of ook wel ’t Hert’ zijn en lag tussen de Telegraafstraat en de Tuinstraat. Ook hier weer de naam van een dier dus, hoewel met ‘herdt’ de gelagkamer met open haard bedoeld zal zijn.