Koffieshop of koffiehuis?
22 april 2022
Brouwende broeders
22 april 2022
Van twee walletjes
Bierbrouwerijen en herbergen, in het verleden waren ze onlosmakelijk met elkaar verbonden. Opvallend was dat veel van die herbergen een zwaan in hun naam verwerkt hadden. Tegenwoordig associëren we dat vaak met chique gelegenheden, maar dat was ooit wel anders.
Vooral op de Heuvel wemelde het van deze gevederde vrienden. Zo stond op de hoek met de Heuvelstraat al ver voor het jaar 1565 een herberg met brouwhuis: ‘De één Swaen’. Daarnaast stond herberg ‘De drije Swaentjes’ en iets verderop kon de Tilburger terecht bij een boerenherberg met de naam ‘De Swaen’. Op deze plek werd later een hotel gebouwd dat opnieuw de naam ‘De Gouden Zwaan’ kreeg. De naastgelegen ‘Zwaanstraat’ tussen Heuvel en Piusplein (bij sommigen beter bekend als het voormalige ‘pisstraatje’) herinnert hieraan: het was ooit de inrijpoort van het hotel.
De sierlijkheid en elegantie van deze vogel zal ongetwijfeld de reden zijn dat we deze gelegenheden vaak associëren met horecazaken in het hogere segment. In verschillende omliggende dorpen komen we onze gevederde vriend immers nog steeds in een dergelijke context tegen.
Dubbele betekenis
Maar de zwaan heeft ook een heel andere betekenis. Namelijk die van drankzucht en onkuisheid. Om die reden gebruikte de beroemde schilder Jeroen Bosch het symbool meerdere malen in zijn werken. Zo is op de achtergrond van zijn schilderij ‘De marskramer’ een herberg te zien met een uithangbord waarop een zwaan staat. Het vrijende paartje in de deuropening symboliseert een nevenactiviteit: het pand is tevens een bordeel.
De reden voor deze symboliek? Prostitutie was lange tijd verboden maar werd oogluikend toegestaan. Hoeren konden hun werk uitoefenen in herbergen en werden ook wel ‘swaentjes’ genoemd. Een herberg met een ‘zwaan’ in de naam duidde in die periode dan ook vaak op de mogelijkheid tot betaalde seks.
Tegelijk is hier het dualisme overduidelijk aanwezig. Vreemdgaan is aan zwanen namelijk niet besteed. Zij zijn overtuigd monogaam en blijven tot hun dood bij dezelfde partner.
