Je zou er maar geboren zijn
8 maart 2018
Waarom een bedrijfsboek het ideale relatiegeschenk is
9 januari 2019
Kermis in de jaren zestig, dan denk je al snel aan een rupsbaan en luchtschommels. Maar dat dergelijke attracties in Tilburg werden gefabriceerd én gemoderniseerd is waarschijnlijk minder bekend. Een bedrijf uit de Hoefstraat was verantwoordelijk voor het feit dat deze en andere attracties vandaag de dag nog steeds vele bezoekers trekken.
We hebben het over de grof- en fijnsmederij P. J. van Oirschot. ‘Smidje van Oirschot’ was een vermaard bedrijf dat zeker al in 1912 bestond als ‘Fabriek van Hekwerken, Broeikassen en Constructiewerken’. Nog in 1990 strekte de werkplaats van de Hoefstraat helemaal tot de Kardinaal van Rossumstraat. In de jaren erna verhuisde het bedrijf, waarna er op het voormalige werkterrein woningen werden gebouwd.
Smidsdoop
Ad Marcelis leerde hier als 16-jarige jongen de basisbeginselen van het smidsvak. Na een inwerkperiode bij Jan van Oirschot leerde broer Piet hem de fijne kneepjes van het vak. “Los van de ‘smidsdoop’ heb ik daar een leuke tijd gehad”, herinnert Ad zich. “Al op mijn allereerste werkdag begon dat ritueel: ‘Vrijdagmiddag staat je wat te wachten’, zeiden ze dan. Op die bewuste middag werd ik vastgepakt, mijn gezicht met olie ingesmeerd, mijn oren ingevet en vervolgens werd ik met mijn hoofd in de bak leswater gestopt. Met mijn druipende hoofd op het aambeeld luisterde ik naar een Bijbelpassage die mij werd voorgelezen. Pas na een uur douchen was ik weer enigszins toonbaar”.
Ad ziet de smederij zó voor zich als hij vandaag even terug is op zijn oude werkplek. “Elk ochtend manoeuvreerde ik mijn brommer hier door de groene driedelige poort. Dat ging maar net, want pal erachter stonden het aambeeld en de leskoelbak van het smidsvuur. Eerst prikken en dan aan de slag. Oma Van Oirschot, die in het aangrenzende huis woonde, bracht elke ochtend stipt om half 10 koffie. En bovenin de smederij was een lange as met schijven en een platte leren riem, voor de aandrijving van de draaibank en de boormachine. Moesten we steeds wat hars in gooien, tegen het slippen.”
Music Express
Jan en Piet van Oirschot waren kunstenaars in smeedwerk en maakten alles met de hand. Van offerblokken en kluizen tot kinderfietsen, bordessen en zware constructies als gemaaldeuren. Ook de damwanden van de 800 meter lange Korvelse waterloop in Moerenburg zijn van Hoefstraatse makelij.
Maar naast deze ‘alledaagse’ klussen richtte Smidje Van Oirschot zich ook op kermisattracties zoals rupsbanen en luchtschommels. Voor de familie Leander uit Breda werd de Music Express ontworpen, een supersnelle rupsbaan die wel 80 kilometer per uur haalde. Volgens Ad was dat een knap staaltje techniek: “Piet van Oirschot had een systeem met stelpootjes bedacht waardoor de attractie nagenoeg zonder opvulhout waterpas gesteld kon worden.” De machine werd achter de werkplaats opgebouwd en dan was het proefdraaien geblazen. “We vulden de attractie met zandzakken en de snelheid werd flink opgevoerd, zodat we konden testen of alle onderdelen de middelpuntvliedende kracht konden weerstaan. Een keer scheurden de scharnieren van de zijpanelen van de zitplaatsen in, die hebben we toen maar meteen drie keer zo sterk uitgevoerd.”
En met succes want tot op de dag van vandaag draait deze Music Express nog steeds in volle glorie. Kijk maar eens op YouTube (https://www.youtube.com/watch?v=VJvR5MdSkXc).
Foto: Ad Marcelis (links) is weer even terug op zijn oude werkplek bij ‘Smidje Van Oirschot’. Naast hem Marina en Geert, de huidige bewoners van het pand. (klik op de foto voor de volledige versie)
