Een biertje voor een stuiver

Een biertje voor een stuiver

Op de hoek van de Heuvelstraat en de Oude Markt staat een statig pand. Ooit was hier de chique heerenconfectiezaak van Drijver & Cie gevestigd. Ook snoepwinkel Jamin zat erin. Eeuwen geleden stond hier echter het logement ‘De Ploegh’. Mét brouwerij.

Op 6 juni 1795 vond er een bijzondere vergadering plaats in logement ‘De Drie Zwanen’, zoals De Ploegh toen heette. Vertegenwoordigers van Brabandsche steden en landen, voorheen genoemd Staats-Braband, waren er speciaal voor naar Tilburg gekomen. Dan moest er wel iets bijzonders aan de hand zijn. Inderdaad, het doel was te komen tot zelfbestuur voor Noord-Brabant en een zetel in de Staten-Generaal.

Maar wat heeft dit nou met bierbrouwerijen te maken?

Daar kom ik in de volgende alinea op. Het is goed om te weten dat het huidige Noord-Brabant na afloop van de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648) tot ‘generaliteitsland’ was gebombardeerd. Wat hield dit in? Officieel waren we dan wel een zelfstandige provincie, maar verder hadden we niets te vertellen. Haagse regenten maakten hier de dienst. Dankzij een patriottenleger waarin de lakenfabrikant Pieter Vreede (juist, die van het gelijknamige plein in de binnenstad) een belangrijke rol speelde, werd Noord-Brabant uiteindelijk weer een volwaardige provincie. En de basis daarvoor werd in Tilburg gelegd.

Terug naar de Ploegh. Of de ‘Gulden Ploegh’, zoals de herberg in 1574 ook wel wordt genoemd. Net als vrijwel alle herbergen in die tijd heeft de Ploegh een eigen brouwhuis. Daarmee is het een van de oudst bekende vermeldingen van een herberg met brouwerij in Tilburg. In de loop der eeuwen krijgt De Ploegh regelmatig met een naamswijziging te maken. Van ‘De Drie Zwaantjes’ en ‘De Drie Gouden Zwaantjes’ gaat het via ‘De drie Zwanen’ naar ‘De Gouden Zwaan’.

Het is niet zo verwonderlijk dat dit logement was uitgekozen om die bewuste vergadering in 1795 te beleggen. Het moest sowieso op neutraal terrein gebeuren want de kemphanen Den Bosch en Breda kwamen er samen niet uit. Tilburg was als plattelandsgemeente mooi neutraal terrein om afspraken te maken. Daarnaast fungeerde De Drie Zwanen als postwagendienst voor de route Den Bosch-Breda, een ideale plek dus.

Prijzen

Uit die tijd is een prijslijst bewaard gebleven die een aantal interessante zaken aan het licht brengt. Zo betaalde je één gulden voor een maaltijd van minstens vijf schotels met bier, geserveerd in een aparte verwarmde kamer. Wilde je met meer mensen tegelijk aan de open tafel plaatsnemen, dan was je goedkoper uit. En vond je het prima om samen met de voerman in de keuken te eten, dan betaalde je slechts 8 stuiver.

Een glas bier kostte 1 stuiver. Voor koffie of thee betaalde je overigens het dubbele, dat waren in die tijd nog exclusieve dranken. Voor datzelfde geld had je een hele kan bier. Dat waren nog eens prijzen.

Foto boven (klik erop om de hele foto te zien): een inkijkje in de Heuvelstraat vanaf de Oude Markt rond 1900. Waar rechts het hoekpand van Drijver & Cie staat, stond in 1574 herberg ‘De Ploegh’. Er tegenover (links op de ansichtkaart, met bord ‘Spiegels en Lijsten’) staat een pand uit 1665. Hier was in de zeventiende eeuw herberg ‘t Swart Peert’ gevestigd. Samen vormden die twee herbergen dus een mooi span. (Bron: Regionaal Archief Tilburg, fotograaf onbekend).