Hertog Jan: bikkel of softy?
22 augustus 2022
De eerste bierrevolutie
22 augustus 2022
Bier, dat is genieten. Drinken met mate(n) zou daarbij de lijfspreuk moeten zijn, maar we weten allemaal dat de verleiding groot is. En hoewel bier in vroeger eeuwen de standaarddrank was, werd er ook – vooral de kerk – gewaarschuwd tegen overmatig drankgebruik.
Een mooi voorbeeld daarvan is het boekje ‘Koning Alcohol’. Het werd in 1905 uitgegeven door de Stoomdrukkerij van het RK Jongensweeshuis en bevindt zich nu in de collectie van Stadsmuseum Tilburg. Het werkje is werkelijk doordrenkt van stichtelijke verhalen, gedichten, spreuken, wijsheden, liedjes en afbeeldingen die de meest gruwelijke gevolgen van alcoholmisbruik tonen. De schrijver, frater Caecilius Dieks beoogde daarmee slechts één doel: ‘onze Knapen en Meisjes waarschuwen tegen de nadeelige werking en de sterke verleiding van den Geesel onzer tijden: den Alcohol’.
Alcoholisme was in die tijd een typisch industrialisatieprobleem. Veel fabrieksarbeiders leefden naar de fabrieksklok en probeerden de sleur te doorbreken met een stevige slok (sterke) drank. Hele gezinnen dreigden ten onder te gaan aan het drankgebruik van vader, aldus frater. Hij schetst situaties waarbij zieke kinderen wijn krijgen op doktersadvies. Of van hun ouders, omdat ze daarvan zo heerlijk gaan slapen. En wat te denken van vaders die hun kinderen laten proeven uit hun glas. Dat is natuurlijk hilarisch, vooral als de kleine een raar gezicht trekt. Ook voor oudere kinderen dreigt gevaar. Zij zijn immers al vroeg volwassen, ‘… heeren met hoed en boord en snor en rotting … Door hen wordt zeer veel alcohol gebruikt.’
Maar wat is dan het beste wapen tegen de drankduivel? Nou, dat is simpel: bier! De frater ziet de drank als redelijk alternatief voor jenever, maar niet voordat hij de brouwers een veeg uit de pan geeft: ‘… Want die kunnen er ook wat van … de geweetenloze brouwers – die zich meer om hun beurs bekommeren dan over de gezondheid hunner afnemers – mengen er ook wel vergiftige stoffen in …’ Desondanks vindt hij goed gebrouwen bier een aangename, frissche drank. Poeweeh, gelukkig maar!
Fotobijschrift
Omslagtekening van het boekje ‘Koning Alcohol’ gemaakt door Piet Gerrits. (Collectie Stadsmuseum Tilburg)
